Włącznik schodowy czy zwykły? A może bistabilny?

(Porównanie dostępnych rozwiązań dotyczących łączników schodowych)

W mieszkaniach i domach możliwe jest wykorzystanie różnych rodzajów łączników, które stosuje się w zależności od pożądanego sposobu działania i funkcji. Sprawdź, jak działają włącznik schodowy i zwykły oraz przekaźnik bistabilny, a także czym się różnią oraz czy/kiedy można stosować je wymiennie.

Łącznik, włącznik, wyłącznik, a może przekaźnik?

Łącznik instalacyjny (zwykły, schodowy, świecznikowy, krzyżowy…) to element instalacji oświetleniowej, który umożliwia jej użytkownikom sterowanie światłem. Najczęściej łączniki są sterowane poprzez różnego rodzaju klawisze i przyciski. Działanie łącznika jest mechaniczne (obwody są zamykane i otwierane za pośrednictwem mechanicznej zmiany położenia zestyków).

Natomiast przekaźnik (na przykład bistabilny) to element elektroniczny, którego funkcją jest wywoływanie nagłej zmiany stanu w obwodzie, na przykład na podstawie zmiany wartości doprowadzanego do niego napięcia (powiedzmy po naciśnięciu przycisku odpowiadającego za dopływ zasilania). Przekaźniki mogą być wykorzystywane w instalacjach elektrycznych (przykładowo w oświetleniu), między innymi jako element łączników półprzewodnikowych czy alternatywa dla łączników schodowych.

Uwaga!
Najczęściej można spotkać się z określeniami włącznik lub wyłącznik (instalacyjny, oświetleniowy etc.). W języku potocznym są one dopuszczalne, ale prawidłową nazwą z technicznego punktu widzenia jest łącznik.

Włączniki schodowe, zwykłe i bistabilne

Włączniki schodowe i zwykłe, a także przekaźniki bistabilne (połączone z odpowiednimi przyciskami umożliwiającymi sterowanie przez użytkownika) są powszechnie stosowane w instalacjach oświetleniowych. Każdy z nich charakteryzuje się nieco inną konstrukcją i cechami, które przekładają się na praktyczne zastosowanie.

Wyłącznik schodowy a zwykły

Zwykły łącznik instalacyjny ma dość prostą konstrukcję i podłączenie: wewnątrz znajduje się tylko jeden element odpowiadający za otwieranie i zamykanie obwodu, w związku z czym pozycje ON i OFF na klawiszu sterującym znajdują się zawsze w tym samym miejscu.

Czym wyłącznik schodowy różni się od zwykłego?

Łącznik schodowy posiada w swoim wnętrzu styk przełączny, w którym jedno z wyprowadzeń jest normalnie rozwarte, a drugie zwarte. Naciśnięcie klawisza sterującego powoduje zmianę pozycji styku w taki sposób, że podaje on napięcie na drugie wyprowadzenie. Połączenie dwóch takich łączników w obrębie jednego obwodu umożliwia zmianę stanu w obwodzie (czyli na przykład włączanie i wyłączanie światła) za każdym razem, gdy zostanie naciśnięty którykolwiek z klawiszy łączników schodowych (pozycje ON i OFF nie są stałe).

Uwaga!
Jeżeli punktów sterowania ma być więcej niż dwa, między łącznikami schodowymi stosuje się dodatkowo łączniki krzyżowe.

Jak przerobić włącznik schodowy na zwykły?

Możesz zamontować wyłącznik schodowy jako zwykły – takie rozwiązanie stosuje się na przykład wtedy, gdy jest możliwe, że w przyszłości będzie potrzebna opcja sterowania danym obwodem z dwóch miejsc. Wystarczy wówczas podłączyć przewód wyłącznie do jednego, wybranego zacisku wyjściowego (w obwodzie schodowym potrzebne jest doprowadzenie zasilania do obydwu).

Wyłącznik schodowy i zwykły w jednym

Jeżeli potrzebujesz łącznika, który będzie sterował jednocześnie dwoma obwodami (schodowym i zwykłym), wybierz model dwuklawiszowy, gdzie jeden z klawiszy będzie przeznaczony do zmiany stanu w zwykłym obwodzie (ON/OFF), natomiast drugi umożliwi sterowanie obwodem schodowym (będzie posiadał wewnątrz styk przełączny). Oczywiście prawidłowe sterowanie obwodem schodowym będzie możliwe wyłącznie w momencie, gdy zostanie do niego podłączony drugi łącznik schodowy.

Sprawdź, na co zwrócić uwagę podczas montażu łącznika schodowego – przeczytaj nasz artykuł “Jak podłączyć wyłącznik schodowy – najprostszy sposób”.

Jak przerobić włącznik zwykły na schodowy?

Jeżeli do puszki doprowadzone są trzy żyły, możliwe jest zastąpienie łącznika zwykłego schodowym (montaż modelu schodowego w miejsce zwykłego). Natomiast przerabianie samego elementu jest nieopłacalne (koszt nowego łącznika schodowego to kilka lub kilkanaście złotych), a pomyłka może skutkować nieodpowiednim działaniem instalacji, dlatego raczej nie stosuje się takich rozwiązań.

Włącznik z przekaźnikiem bistabilnym

W miejscach wymagających sterowania obwodem elektrycznym z kilku punktów, zamiast łączników schodowych i krzyżowych można zastosować przekaźniki bistabilne podłączone do odpowiednich przycisków.

Co to jest wyłącznik bistabilny?

Przekaźnik bistabilny (szczególnie jeśli jest połączony z przyciskiem dzwonkowym) nazywa się czasem wyłącznikiem bistabilnym.

Jak działa wyłącznik bistabilny?

W przypadku wyłącznika bistabilnego zasada działania jest dość prosta – naciśnięcie przycisku powoduje doprowadzenie do przekaźnika bistabilnego napięcia powodującego zmianę stanu styku wykonawczego i w konsekwencji otwarcie lub zamknięcie obwodu. Najczęściej przekaźnik łączy się z kilkoma przyciskami chwilowymi połączonymi równolegle. Naciśnięcie któregokolwiek z przycisków powoduje zmianę stanu, czyli załączenie lub wyłączenie światła.

Jak podłączyć wyłącznik bistabilny?

Przekaźniki bistabilne najczęściej montuje się w puszce elektrycznej lub na szynie DIN. Poniżej znajdziesz przykładowy schemat podłączenia wyłącznika bistabilnego od F&F.

Fot. Przykładowy schemat podłączenia przekaźnika bistabilnego od F&F.

Wyłącznik bistabilny – cena

Cena dobrej jakości przekaźnika bistabilnego wynosi zwykle kilkadziesiąt złotych. W przypadku droższych modeli często dostępne są dodatkowe funkcje, na przykład załączanie sekwencyjne lub współpraca z podświetlanymi przyciskami.

Wyłącznik schodowy czy przekaźnik bistabilny?

W przypadku instalacji z dwoma łącznikami schodowymi i ewentualnie jednym krzyżowym (maksymalnie trzy punkty sterowania), nie ma zbyt wielkiego znaczenia, czy zastosuje się taki tradycyjny układ, czy przekaźniki bistabilne. Natomiast w przypadku większej ilości punktów sterowania, zastosowanie przekaźników bistabilnych pomaga uprościć instalację. To także doskonałe rozwiązanie, gdy dostępna jest instalacja z jedynie dwiema żyłami.

Oświetlenie schodowe z czujnikiem ruchu – jaki łącznik wybrać?

Oświetlenie schodowe z czujnikiem ruchu możesz połączyć zarówno z tradycyjnymi łącznikami schodowymi, jak i z przekaźnikiem bistabilnym. Wybór konkretnego rozwiązania najczęściej uzależniony jest od takich czynników jak liczba żył w instalacji czy potrzebna liczba punktów sterowania.


Dowiedz się więcej o przekaźnikach bistabilnych z naszego artykułu “Do czego służy przekaźnik bistabilny”.